Bombalama ve çatışmalar devam ediyor | Canlı Blog

Çatışmalarda 3’üncü  gün

17:30

17:10

Pentagon’dan ortak yol çağrısı

Perşembe günü Türk mevkidaşı Hulusi Akar ile görüşen ABD Savunma Bakanı Mark Esper görüşmesine ilişkin açıklama yapıldı. Pentagon tarafından yapılan açıklamada Esper’in Akar’a tarafların geri dönülmez nokta gelinmeden bölgede tansiyonu düşürmek için ortak bir yol bulmaları gerektiğini söylediği kaydedildi. Harekatın IŞİD ile mücadelede sağlanan ilerlemeyi riske soktuğunun belirtildiği açıklamada “Esper, Akar’a Türkiye’nin müdahalesinin Türkiye için ciddi sonuçlar ortaya çıkarması riski olduğunu ve Suriye’deki ABD personeline zarar verebileceğini söyledi” ifadesi kullanıldı.

16:40

Gazetecilerin sorularını yanıtlayan ABD Dışişleri’nden üst düzey bir yetkili,”Bu harekatı yapması, Türkiye için bir hata oldu” diyerek  “Türkler bize nerede operasyon düzenlemek istedikleri ve askeri hedeflerinin ne olduğuyla ilgili genel bilgileri verdi. Bizce hepsi berbat fikirler.” ifadelerini kullandı

16:20

Kamışlo kent merkezindeki Xerbî mahallesinde IŞİD bomba yüklü araç ile  saldırıda bulundu. Patlamada ölü ve yaralıların olduğu belirtiliyor.

15:00

İsveç, Avrupa Birliği Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda Türkiye’ye silah ambargosu uygulanması teklifini sunma kararı aldı. Talep, pazartesi günü gerçekleştirilecek AB Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda dile getirilecek.

14:35

Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik askeri harekata ilişkin Lübnan Komünist Partisi Siyasi Bürosu, Türkiye’nin Suriye’nin geleceğini tehdit ettiğini, bölgeyi parçaladığını söyledi.

13:55

Yerel kaynakların aktardığına göre askeri harekatla birlikte hareketlenmeye başlayan IŞİD, Deyrezor’un doğusundaki El Şehel Hastanesi’ne bombalı saldırı düzenledi


13:50

Rus Dışişleri Bakanlığı’ndan harekata ilişkin yeni açıklama geldi.Sputnik’te yer alan habere göre Bakanlık tarafından yapılan yazılı açıklamada şunlar kaydedildi: “Terörle mücadele edilmesinin ve Türkiye’nin güvenliğinin sağlanmasının kesinlikle gerekli olduğu konusunda şüphemiz yok ancak egemen Suriye topraklarının bu bölümünde barış ve istikrarın yalnızca hükümet ile Kürtler arasında sonuç odaklı ve karşılıklı saygıya dayalı diyalog kurulmasıyla sağlanacağına inanıyoruz. Moskova yönetimi, bu diyaloğun başlamasına ve bölge ülkeleri arasında normalleşmeye dönük adımlar atılmasına destek vermeye hazır olduğunu teyit ediyor” dendi.

13:30

Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk Twitter’dan Erdoğan’ın ‘3.6 milyon mülteciyi size yollarız’ sözlerine cevap verdi. Tusk, Türkiye, eylemlerinin bir başka insani felakete yol açması ihtimalinin temel endişemiz olduğunu anlamalı. Sığınmacıların silah haline getirilmesini ve bize karşı şantaj yapmak için kullanılmasını da hiçbir zaman kabul etmeyeceğiz. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dünkü tehditleri tümüyle uygunsuzdu.’ dedi

13:20

Dokuz Kürt partisinden ‘operasyonlar dursun’ çağrısı

Halkların Demokratik Partisi, Kürdistan Sosyalist Partisi gibi partilerin de yer aldığı dokuz parti ve siyasi oluşum, Türkiye’nin Kuzey ve Doğu Suriye harekatı ile ilgili Diyarbakır’da ortak bir basın açıklaması yaptılar.

Yapılan açıklama şöyle:

“Güneybatı Kürdistan’ın siyasi güçleri her zaman Türkiye’ye barış elini uzattı ama Türkiye bu eli tutmadığı gibi Kürt sorununa ilişkin geleneksel devlet politikası uyarınca, buradaki gelişmeleri ve yapıyı “ulusal güvenliğe tehdit olarak algıladı. Saldırının asıl neden budur, devletin, halkımızın diğer parçalardaki mücadelelerine olan karşıtlığıdır, “Kürt anasını görmesin” politikasının tank, top ve savaş uçaklarıyla hayata geçirilmesidir. Bu saldırılar, faşistler ve Türk ırkçıları tarafından her fırsatta hayat geçirilen Kürt düşmanlığını daha da kışkırtacak, Türkiye’de gerginliği arttıracaktır.”

13:00

Türkiye’nin Fırat’ın doğusuna başlattığı harekatının üçüncü gününde ABD askeri unsurları ilk defa Gire Spi’de çatışmaların yaşandığı bölgelerin yakınlarından görüldü. Rûdaw muhabiri Rengin Şero, ABD askeri unsurlarını taşıyan konvoyun Gire Spi’ye bağlı Siluk kasabasında görüldüklerini söyledi. Muhabir 6 Hummer ve 1 Land Cruiserden oluşan konvoyun operasyonların başlamasından bu yana ilk defa çatışmaların yaşandığı bölgenin yakınlarından görüldüklerini aktardı.

Bölgedeki yerel muhabir Shino Can da harekat başladığından beri ilk defa Gire Spi’nin 45 güneyindeki Eyn İsa’da helikopter eşliğinde devriye attı.

 

12:50

TTNET’in Urfa, Antep ve Hatay bölgelerinde sosyal medyaya erişim engeli getirdiği iddia edildi. İnternete ulaşım hakkı üzerine çalışmalar yürüten Netblocks yayımladığı verilere göre, Urfa, Antep ve Hatay başta olmak üzere Türkiye’nin güney bölgelerinde sosyal medyaya erişim engellendi.

 

12:20

Sputnik’te yer alan habere göre Rusya lideri Vladimir Putin, “Türkiye’nin Suriye’deki harekatı neticesinde esir alınmış olan IŞİD militanları kaçabilir, Ankara’nın bu durumu kontrolü altına alıp alamayacağı konusunda emin değilim” açıklaması yaptı.

11:50

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu yaptığı görüşme sonrası ortak basın toplantısı düzenledi. Çavuşoğlu dayanışma çağrısından bulunurken Stoltenberg, “Harekat ile ilgili endişelerimi paylaştım, gerilimin artırılmaması ve istikrarsızlığa sebep olmaması gerektiğini aktardım. IŞİD savaşçılarının Suriye’den kaçmasına izin verilmemeli” dedi.

11:00

ABD’nin Temsilciler Meclisi’nden 29 Cumhuriyetçi Kongre üyesi Kuzey ve Doğu Suriye’ye askeri harekattan ötürü Türkiye’ye yaptırım öngören bir yasa tasarısı sunacaklarını açıkladı

10:53

Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik askeri harekata karşı Avrupa Birliği, Türkiye’ye yaptırımları ele alacağını açıkladı. Fransa’nın Avrupa İşlerinden Sorumlu Bakanı Amelie de Montchalin, Avrupa Konseyi’nin önümüzdeki hafta bu konuyu görüşeceğini söyledi.

10:30

DHA’da yer alan habere göre Azez’de TSK’ye ait üsse havan mermisi düştü 5 asker yaralandı. Yaralanan askerler Kilis Devlet Hastanesi’ne götürüldü.

9:40

ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili, Trump’ın Kürtler ile Türkiye arasında ateşkes sağlanması için diplomatlara görev verdiğini açıkladı.

Kuzeydoğu Suriye’ye yönelik Türkiye’nin harekat düzenlemesine izin verdiği için baskı altında olan Trump’tan üst üste açıklamalar gelirken dikkat çekici bir gelişme daha yaşandı. ABD’li üst düzey bir yetkili “ABD, Suriye’de Türk-Kürt çatışmasını durdurmak için elinden gelenin en iyisini yapacak” diyerek Trump’ın bu konu için diplomatları görevlendirdiğini söyledi.

 

---

---

 

Çatışmalarda ikinci gün
21:10

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyine harekatını kınama oylaması yapıldı. ABD ve Rusya, BM Güvenlik Konseyi’nin ortak kınama metnine katılmayarak, Türkiye’yi kınama kararını veto etti.

Almanya, Belçika, Polonya, Fransa, Britanya, Estonya Türkiye’ye Suriye’deki tek taraflı askeri hareketlerini sonlandırma çağrısı yaptı ve harekatın Türkiye’nin mevcut güvenlik kaygılarına cevap olmayacağını söyledi. ABD ve Rusya ise ortak kınama metnine katılmayarak toplantı sonrası kendi açıklamalarını yaptı.

ABD’den yapılan açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

“Başkanın da söylediği gibi ABD bu operasyonu hiçbir şekilde onaylamadı. Trump, bölgedeki Kürtlerin ve dini azınlıkların korunmasının, ayrıca insani bir kriz çıkmamasının onların sorumluluğu olduğunu vurguladı. Türkiye şimdi tutuklu IŞİD savaşçılarının hapiste kaldığından emin olmaktan ve IŞİD’in hiçbir şekilde tekrar ortaya çıkmamasından da sorumludur. Kurallara göre oynamamanın, hassas nüfusu koruyamamanın, IŞİD’in bu durumdan faydalanamayacağının garantisini verememenin sonuçları olacaktır.”

Rusya’dan yapılan açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

“Türkiye’nin kuzeydoğu Suriye’de yaptığı askeri operasyondan derin endişe duyuyoruz. Türkiye’ye tek taraflı ordu hamlesini durdurması için çağrı yapıyoruz, çünkü bunun Türkiye’nin güvenlik endişelerini çözeceğine inanmıyoruz. Bölgede yenilenen düşmanlıklar istikrarı daha da bozacaktır, sivillerin çektiği acıyı arttıracaktır ve daha çok kişinin yerinden olmasına sebep olacaktır. Bu da Suriye’de ve bölgede daha çok sığınmacı anlamına gelmektedir.”

19:40

AFP’de yer alan habere göre Finlandiya’nın ardından NATO üyesi Norveç de ,Türkiye’ye silah satışını askıya aldı.

18:45

Dokuz baro, Türkiye’nin Kuzey-Doğu Suriye’ye başlattığı operasyonu durdurma çağrısı yaptı.

Diyarbakır, Van, Urfa, Mardin, Şırnak, Muş, Adıyaman, Bingöl, Dersim baroları, Türkiye’nin Kuzey-Doğu Suriye’de yürüttüğü operasyonu durdurmasını istedi. Barolar tarafından yapılan yazılı açıklamada, “Başta Sayın Cumhurbaşkanı olmak üzere tüm devlet yetkililerini ve muhalefet partilerini, barışa davet ediyor, savaşın derhal durdurulmasını talep ediyoruz” denildi.

17:30

Almanya, ‘saldırı tehlikesi’ nedeniyle vatandaşlarından özellikle Türkiye’nin Suriye ile sınır bölgesine seyahat etmekten kaçınmalarını istedi.

Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesinde yayınlanan bildiride, Türkiye’nin Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik başlattığı askeri operasyona dikkat çekilerek, özellikle sınır bölgesindeki şehirlere seyahatlerinden kaçınmalarını istedi.

17:20

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, harekatın en kısa sürede bitirilmesi çağrısında bulundu. Macron, ayrıca harekatın IŞİD halifeliğinin yeniden inşa edilmesine destek olabileceğini vurgulayarak Türkiye’nin bu riski göze aldığını söyledi.

16:40

Donald Trump, askeri harekata ilişkin “Türkiye kurallara göre oynamazsa finansal olarak ve yaptırımlar ile sert bir şekilde vurulsun” dedi.

Trump’ın paylaşımları şöyle:

“Türkiye, Kürtlere saldırmayı uzun zamandır planlıyordu. Ezelden beri savaşıyorlar. Bizim, saldırı alanı yakınlarında askerimiz ya da ordumuz yok. Ben SONSUZ SAVAŞLARI sona erdirmeye çalışıyorum. İki tarafla da konuşuyorum. Bazıları bölgeye 10 binlerce asker gönderip yeni baştan bir savaş başlatmamızı istiyor.

Türkiye NATO üyesi bir ülke. Diğerleri diyor ki DIŞARIDA KAL, Kürtlerin kendi savaşını savunmasın izin ver (bizim finansal desteğimizle de olsa). Ben diyorum ki Türkiye kurallara göre oynamazsa finansal olarak ve yaptırımlar ile sert bir şekilde vurulsun. Yakından izliyorum

16:00

HDP’den iktidara 4 maddelik çağrı

HDP MYK ve milletvekillerinin katılımıyla Parti Genel Merkezi’nde, Suriye hareketına dair basın toplantısı düzenledi. HDP Eş Genel Başkanı Temelli, ‘Bu savaş Türkiye’nin savaşı değil, Erdoğan ve ortaklarının siyasi gelecek savaşıdır. Bu tezkereye evet diyenler halkların vicdanında, çocukların masum geleceğinde ve tarihin beleğinde mahkûm olacaklardır.’ diyerek CHP’ye tepki gösterdi.

‘Bu savaş demokratik kamuoyuna kurulmuş bir tuzaktır. HDP Merkez Yürütme Kurulu olarak bu saptamalardan hareketle iktidara bir kez daha şu çağrıyı yapıyoruz’ diyen Temelli, iktidara dört madde açıkladı:

İktidar tek taraflı bu askeri harekata derhal son vermeli ve barışçıl bir dış politikaya dönüş yapmalıdır.

Kayıtsız ve şartsız olarak askeri varlığı dahil bütün varlığıyla Suriye topraklarından çıkmalı, kendi sınırlarına çekilmelidir.

Suriye’nin siyasi geleceğine Suriye halkları karar vermeli, Türkiye de buna saygılı olmalıdır.

Türkiye, sekiz yıl boyunca süren savaşta büyük bir yıkıma uğramış Suriye’nin yeniden inşasında gerekli destek ve dayanışmayı göstermeli, insani yardımı yapmalıdır.

15:50

Hewler’de halk BM temsilciliği önünde Türkiye’nin Kuzeydoğu Suriye’ye yönelik askeri harekatını protesto etmek için eylem yapıyor. Ayrıca 12 Ekim’de Komünist Parti’nin çağrısı üzerine 14 siyasi parti Birleşmiş Milletler temsilciliği önünde buluşacak

12 ekimde BM binası önünde protesto için buluşacak partiler şöyle:

YNK, KDP, Zehmetkêşan, Tevgera Goran, Hizba Sosyalîst, Hizba Şûî, Yekgirtûya Îslamî, Hevpeymaniya Nîştîmanî, Bizûtnaweya Demokratîk a Gelê Kurdistanê, Yekîtiya Neteyî ya Dmorkatîk a Kuridstanê, Partiya Karker û Kedkarên Kurdistanê, Hizba Bît Nehrîn, Rêxistina Keldanî û Aşûriyan, Hizba Şûî ya Kurdistanê-Enkawe.”

15:40

Harekata ilişkin açıklama yapan İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, şu ifadeleri kullandı: “İsrail, Türkiye’nin Suriye’deki Kürt bölgelerine yönelik işgalini şiddetle kınıyor ve Kürtlerin Türkiye ve vekilleri tarafından etnik temizliğine karşı uyarıda bulunuyor. İsrail, cesur Kürt halkına insani yardımı sürdürmeye hazırdır”

15:00

Habertürk’te yer alan habere göre Urfa’nın Akçakale ilçesi’nde  Kaymakamlık ve Milli Eğitim binalarına havan mermisi düştü. 17 kişinin yaralandığı bildirildi.

14:44

Reuters’ın diplomatik kaynaklara dayandırdığı haberinde, Fransa’nın bugün Türkiye’ye nota vereceği ileri sürüldü. Söz konusu iddiaya göre Türkiye’nin Paris Büyükelçisi İsmail Hakkı Musa, Fransa Dışişleri Bakanlığı’na davet edilecek.

14:35

Partilerden tepkiler

Türkiye’nin Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik başlattığı operasyonu değerlendiren Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Ezilenlerin Sosyalist Partisi (ESP) ile Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi, “Hep birlikte bu savaşa hayır demek ve her koşulda tepki göstermek zorundayız” dedi.

TİHV Başkanı Şebnem Korur Fincancı, yürütülen her türlü savaşa karşı olduğunu söyledi. Fincancı hem bir hekim olarak hem de İnsan Hakları Mücadelesi yürüten bir kurum olan TİHV olarak savaşa hiçbir şekilde olumlu yaklaşmayacaklarını dile getirdi.

ESP Eş Genel Başkanı Özlem Gümüştaş, Türkiye’nin uzun süredir hayalini güttüğü bir askeri saldırı yaptığını, AKP-MHP bloğunun sarsılan toplumsal meşruiyetini ve kendi iç krizini savaşla çözmeye çalıştığını söyledi.

Yeşiller ve Sol Gelecek Parti Eşsözcüsü Eylem Tuncaelli ise, iktidara seslenerek bir çatışma bataklığına girilmeden hemen geri dönülmesi gerektiğini belirtti. Yeşil Sol Partisi olarak kendileri için asıl olanın barış olduğunu vurgulayan Tuncaelli, dünya tarihi boyunca savaşın hiçbir faydasının olmadığının görüldüğünü belirtti.

13:35

DİSK, KESK, TMMOB ve TTB yaptığı ortak yazılı açıklamada,  “Suriye’de girilmek istenen yeni maceranın, daha önce girilen maceralarda olduğu gibi, bu temel sorunları çözmek bir yana daha da derinleştireceği açıktır. Göz göre göre susma zamanı değildir” denildi.

13:16

Amerikan haber kanalı Fox News’in ulusal güvenlik muhabiri Jennifer Griffin, sosyal medya hesabından, Kuzeydoğu Suriye’de bulunan ABD askerleriyle yaptığı telefon görüşmesinin içeriğini paylaştı ve ‘öfkeden deliye dönen’ askerin kendisine, “Kariyerimde ilk defa utanç içindeyim” dediğini aktardı.

Griffin, “Az önce, bu gece Kürt DSG güçleriyle birlikte görev yapan ABD Özel Kuvvetleri’nden, aşırı öfkeli bir askerle konuştum. Bugüne kadar yaptığım en zorlu telefon görüşmelerinden biriydi, “Kariyerimde ilk kez utanç duydum” dedi” paylaşımında bulundu. Gazeteciye konuşan bir asker, Türkiye’nin “gaddarlıklarına” şahit olduğunu vurgulayarak, “Tüm güvenlik anlaşmalarına uyduk. Kürtler tüm anlaşmalara uyuyor. Türklere sınırın bu tarafından hiçbir tehdit yok. Bu delilik.” diye konuştu.

‘Trump sorunu anlamıyor’

Griffin, Kürtlerin bulundukları yerlerden ayrılmadığını ve IŞİD mahkumlarını kontrol altında tutmaya devam ettiklerini dile getiren bir askerin “Kürtler bizim desteğimizi talep ediyor. Biz ise hiçbir şey yapmıyoruz.” dediğini aktardı. Trump’ın geri çekilme kararına şaşırdıklarını ifade eden başka bir asker de Amerikan başkanı hakkında, “Sorunu anlamıyor. Kararın sonuçlarının farkında değil. Erdoğan bir İslamcı, aklı başında bir taraf değil” diye konuştu. Gazetecinin paylaşımları on binlerce kez retweet ve beğeni aldı. Sağ görüşlü haber kanalı Fox News, ABD’de Trump’ı destekleyen duruşuyla biliniyor.

12:51

Diyarbakır’da kayyum atamasına karşı başlatılan Demokrasi Nöbeti’ne Lise Caddesi’nde izin verilmemesi üzerine HDP İl Binası önünde açıklama yapmak isteyen partililere tazyikli su ve coplarla müdahale edildi. Milletvekilleri ve partililerin darp edildiği müdahalede çok sayıda kişi gözaltına alındı.

12:45

İran Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’ye Suriye’deki güçlerini geri çekme ve harekatı derhal durdurma çağrısında bulundu.

12: 43

Türkiye’nin Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik dün başlattığı askeri operasyon nedeniyle Arap Birliği ülkeleri Cumartesi günü acil toplanma kararı aldı. Arap Birliği Genel Sekreter Yardımcısı Husam Zaki, yaptığı yazılı açıklamada, “Mısır’ın talebi üzerine Arap Birliği Dışişleri Bakanları 12 Ekim’de, Suriye topraklarındaki Türk saldırısını tartışmak üzere Kahire’de toplanacak” dedi.

12:00

Almanya’dan Fransa, İngiltere, Polonya ve Belçika adına Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne acil toplantı başvurusu yaptı

Alman hükümeti, Suriye’de zaten kırılgan olan bölgenin daha da istikrarsızlaşacağından, Avrupa’ya doğru Suriyeli sığınmacı dalgasının daha da artacağından ve terör örgütü IŞİD’in  güçleneceğinden endişe duyduklarını ifade etti.

10:00

Türkiye’nin Kuzeydoğu Suriye’ye yönelik dün başlattığı harekat kapsamında sınır bölgesindeki kentler havadan ve karadan vurulurken, Serekaniye’de kara harekatı hazırlığı yapıldığı belirtildi.

Sınır hattında şiddetli çatışmalar da yükselirken Washington Post gazetesinde yer alan göre ABD 40 civarında IŞİD’liyi bölgeden çıkardı. ABD Başkanı Trump da “Bazı en tehlikeli IŞİD savaşçılarını bölgeden çıkarıyoruz” açıklaması yaptı.

09.00

Milli Savunma Bakanlığı’nın “Kara harekatı başladı” açıklaması ardından karadan da obüs ve top atışları yapılan Kobanê, Serêkaniyê ve Gire Spî’de şiddetli çatışmalar yaşandı.

Kobane

Mezopotamya Ajansı’nda (MA) yer alan habere göre TSK, Kobanê’nin batısında bulunan Siftek, Zormixar, Ziyaret ve Aşmê köylerine gece boyu köylerine aralıklı top atışları yaptı. Yerel kaynaklar, Süleyman Şah Türbesi’nin bulunduğu Aşmê köyüne dönük şiddetli top atışlarının yapıldığını bildirdi.

Serekaniye’de şiddetli çatışmalar

Harekatın başlamasıyla bombardıman altına alınan Serêkaniyê’nin Til Xelef köyü gece boyunca savaş uçakları tarafından bombalandı. MSB açıklaması ardından askerler ve Türkiye himayesindeki ÖSO mensupları, bu kez karadan gece boyu bombalanan Til Xelef ve Elûk köyleri üzerinden Serêkaniyê’ye girmeye çalıştı.

IŞİD saldırıya geçti

Girişim DSG tarafından geri püskürtülürken bu kez Alok köy üzerinden kente girilmeye çalışıldı. TSK’nın kente yönelimi üzerine, Kent Um El Xer köyünde, IŞİD üyeleri de halka yönelik saldırı girişiminde bulundu. İç Güvenlik Güçleri’nin IŞİD üyelerine karşılık vermesiyle şiddetli çatışmalar yaşandı. Uzun süreli çatışmalarda 4 IŞİD üyesi öldürüldü.

DSG ve IŞİD arasında çatışmalar sürerken, TSK’nin Serêkaniyê’nin doğu sınırında bulunan Til Erqam ile Aziziye köylerinden duvarları kaldırarak, kente girme girişimleri üzerine çatışma yaşandı.

Serêkaniyê’nin batısı ve doğusunda şiddetli çatışmalar sürüyor. Kentin Miçê mezrasında yaşanan çatışmalarda Türkiye’nin himayesinde bulunan 5 ÖSO üyesinin öldürüldüğü belirtildi

Kaynak: Yeni Yaşam Gezetesi